Doğu Anadolu Bölgesi

Konu: Doğu Anadolu Bölgesi Çarş. Haz. 16, 2010 10:31 pm

Doğu Anadolu Bölgesi

Kenarları dağ sırası ile kuşatılmış Türkiye’nin 1/5 lik
yüzölçümüne sahip en geniş coğrafi bölgedir. Yer şekilleri ve iklim
özelliklerinin etkisiyle 4 bölüme ayrılmıştır. Bunlar Yukarı Fırat
Bölümü Erzurum-Kars
Bölümü Yukarı Murat-Van
Bölümü ve Hakkari Bölümüdür.

Yer şekilleri

Bölgenin coğrafi özelliğini veren yükseltinin fazlalığıdır. Yüksekliği
3000 metreyi aşan doğu-batı yönlü uzanan
birbirine paralel dağ sıraları ve bu dağlar arasında yer alan çöküntü
ovaları ile yüksek plotalar önemli yerşekilleridir.

Dağlar : Bölgeyi kuzeyden çevreleyen Karasu-Aras Dağları ile güneyden
çevreleyen Güneydoğu Toroslar Şerafettin Dağları Hakkari Dağları
Türkiye’nin çatısını oluşturan önemli dağ sıralarıdır. Volkanik arazinin
en geniş yer kapladığı bölgedir. Ağrı Süphan Nemrut ve Tendürek
başlıca sönmüş volkanlardır.

Ovalar : Bölgenin düzlükleri kuzeyde Erzincan Tercan Erzurum Iğdır çöküntü ovalarıdır.
Iğdır ovası 800 metre ile bölgenin en
çukur yeridir. Güneyde ise Elbistan Malatya Elazığ Bingöl ve Muş çöküntü
ovaları yer alır. Yüksekova ve Başkale ovalarının yüksekliği 2000
metreden fazladır. Bölge kuzeydeki ve güneydeki
çöküntü ovaları boyunca uzanan fay hatlarıyla Türkiye’nin önemli bir
deprem bölgesidir.

Platolar : Doğu Anadolu’da akarsularla yarılmış çevresine göre alçakta ve
yüksekte olan değişik platolar bulunmaktadır. Fırat ve kollarınca
parçalanmış Uzunyayla Erzurum-Kars platoları
başlıcalarıdır.

Akarsular ve Göller

Akarsular

Bölgede yer alan Aras ve Kura nehirleri Hazar Denizi’ne dökülür ve
kapalı havza oluştururlar. Dicle Fırat ve kolları olan
Karasu ile Murat nehirleri bölgenin en önemli akarsularıdır. Bölge
akarsularının rejimi düzensizdir. Kar erimeleri ile beslendiklerinden
yazın suları kabarır. Yatak eğimleri fazla olduğundan hidroelektrik
potansiyelleri fazladır. Van Gölü havzası Türkiye’nin en geniş kapalı
havzasıdır.

Göller

Göl bakımından Türkiye’nin en zengin bölgesidir. Volkanik set gölü olan
Van Gölü Türkiye’nin en büyük gölüdür. Suları sodalı olan gölde feribot
taşımacılığı yapılır. Diğer önemli gölleri; Erçek Çıldır Aktaş (Hazapin) Hazar Balık Haçlı ve Nemrut
gölleridir.

İklim

Bölgenin denize uzak ve yüksek olması nedeniyle karasal iklimin etkisi
görülür. Çok geniş bir bölge olması ve yükseklik farklarına bağlı olarak
iklim özellikleri farklılaşır. Erzurum-Kars Bölümü kış mevsiminin en
soğuk geçtiği ortalama sıcaklıkların en
düşük değerler gösterdiği yerdir. Burada yaz yağışları fazladır. Yukarı
Fırat Bölümü daha güneyde yer alması ve yüksekliğin azalması nedeniyle
bölgenin sıcaklık bakımından en elverişli yeridir. Kış yağışları fazla
olur yaz mevsimi ise
kurak geçer.

Doğal Bitki Örtüsü

Bölgede orman örtüsü tahrip edilmiş olup genellikle antropojen
bozkırlar görülür. Kars-Sarıkamış Yöresi’nde sarıçam ormanları yer alır.
Bingöl ve Tunceli çevresinde meşe ormanları yer alır. Yüksek kısımlar
ile Erzurum-Kars Bölümü’nde gür çayırlar ve otlaklar bulunur.

Nüfus ve Yerleşme

Türkiye’nin en seyrek ve Güneydoğu Anadolu’dan sonra en az nüfuslu
bölgesidir. Doğum oranı çok yüksek olmasına karşın çok göç verdiğinden
nüfusu azdır. Bölgenin dağlık olması iklim özellikleri ve
terör olayları göçleri artırıcı etki yapmaktadır. Kentleşme oranı
düşüktür. Bölge nüfusunun büyük bölümü Yukarı Fırat Bölümü’ndeki
ovalarla Iğdır Yöresi’nde
toplanmıştır. Erzurum Erzincan Malatya ve Elazığ
bölgenin en kalabalık merkezleridir.

İller

Ağrı Ardahan Bingöl Bitlis Elazığ Erzincan Erzurum Hakkari Iğdır Kars Malatya Muş Şırnak Tunceli Van

Ekonomik Özellikler

Tarım

Bölgenin yüksek ve engebeli olması nedeniyle tarım alanları oldukça
azdır. Bunlar daha çok tektonik kökenli oluklar ve platolarda yer alır.
Malatya Erzurum Elazığ Iğdır Muş Bingöl ve Erzincan
ovaları en çok ekim yapılan alanlardır. Karasallığın şiddetli olması
nedeniyle 2000 m’nin üstünde tahıl tarımı yapılır. Tarım ürünü çeşidi az
olan bölgede buğday arpa şekerpancarı ve patates
başlıca tarım ürünlerini oluşturur.

Tarım Ürünleri

Pamuk : Iğdır ve Malatya ovalarında yetiştirilir.

Tütün : Muş Bitlis ve Malatya’da
ekimi yapılır.

Tahıllar : Buğday Malatya Elazığ Erzurum-Pasinler ve
Horasan ovalarında yetiştirilir. Buğdaya göre daha az sıcaklık isteyen
arpa ise Kuzeydoğu Anadolu platolarında yetiştirilir.

Şekerpancarı : Sulanabilen tarım alanlarında yetiştirilir.

Sebze : Lahana ve patates Erzurum-Pasinler ve Horasan ovalarında
yetiştirilir.

Meyve : Kayısı yoğun olarak Malatya’da sulanabilen alanlarda özellikle Fırat ve Tohma
kıyılarında yetiştirilir. Ayrıca Malatya Elazığ ve Erzincan’da dut
üretimi yapılır. Akarsu boylarında elma bahçeleri bulunur.

Hayvancılık

Hayvancılık tarıma göre daha çok önemlidir. Nedeni iklim koşullarının
olumsuzluğu ve tarım alanlarının azlığıdır. Erzurum-Kars Bölümü’nde yaz
yağışları ve gür otlaklara bağlı olarak büyükbaş hayvancılık diğer bölümlerde ise
küçükbaş hayvancılık yapılır. Hayvancılık mera hayvancılığı şeklinde
yapılır ve verim azdır. Hakkari ve Kars yörelerinde arıcılık önemlidir.

Ormancılık

Türkiye ormanlarının %7’si bu bölgededir. Bölge ekonomisinde ormancılık
önem taşımaz.

Madenler ve Enerji Kaynakları

UYARI : Doğu Anadolu Bölgesi’nde volkanik arazi yaygın olduğundan maden
çeşidi boldur.

Madenler : Bölge maden ve enerji üretiminde ilk sırayı alır. Bölge krom demir bakır kurşun kaya tuzu barit oltu taşı manganez yatakları
işletir.

Krom : Elazığ’da Alacakaya (Guleman) Havzası Türkiye’nin en büyük krom
çıkarım alanıdır.

Demir : En çok bu bölgede çıkarılır. Sivas-Divriği Malatya-Hekimhan Hasançelebi Çetinkaya havzalarında
çıkarılır.

Bakır : Elazığ – Maden Diyarkbakır-Ergani
havzasında çıkarılır. Bakır üretiminin yarısını bu bölge sağlar.

Enerji Kaynakları : En önemli linyit yatağı Afşin-Elbistan
Havzası’ndadır. Kalorisi düşük ve rezervi bol olan linyitler
Afşin-Elbistan termik santralinde kullanılır.

Enerji Üretim Tesisleri : Hidroelektrik üretiminin en fazla olduğu
yerdir. Fırat üzerinde Keban Karakaya ve Tercan
barajları ile Kars’taki Arpaçay önemli hidroelektrik santralleridir.
Afşin – Elbistan termik santralinde linyit kömürü yakılarak elektrik
üretilir. Enerji tüketiminin en az olduğu bölgedir.

Endüstri

Başlıca endüstri tesisleri şunlardır :

Şeker : Erzurum Malatya Erzincan Elazığ Ağrı Muş Van-Erciş

Süt Ürünleri : Kars

Et Ürünleri : Van Erzurum Elazığ

Sigara : Malatya Bitlis

Pamuklu Dokuma : Malatya Erzincan

Fosfat : Sivrice-Elazığ

Ferrokrom : Elazığ

Kurşun : Keban

Ulaşım

Kışların sert ve uzun geçmesi arazinin dağlık olması
ulaşımı güçleştirir. Bölgede doğu-batı yönünde uzanan tektonik oluklar
ve akarsu vadileri ulaşım açısından kolaylıklar sağlamaktadır. Dağlık
Hakkari Bölümü ulaşımın en zor sağlandığı yerdir. Diğer bölümler kara ve
demiryolu ile iç bölgelere bağlanmıştır. Ayrıca hava yolu ile ülkenin
bir çok kentine ulaşım sağlanmaktadır.

Turizm

Ulaşım güçlüğü ve konaklama tesislerinin yetersizliği nedeniyle turizm
gelişmemiştir. Dağcılık kış turizmi ve doğal güzellikleri
açısından önemli bir potansiyele sahiptir. Nemrut Kaldera Gölü Van Gölü Gürlevik ve Bendimahi
çağlayanları ilgi çeken doğa güzellikleridir. Doğu Beyazıt’taki
İshakpaşa Sarayı Kars’taki Ani Harabeleri Erzurum ve Ahlat’taki
Selçuklu eserleri önemli tarihi zenginliklerdir.

Bölgenin Ülke Ekonomisindeki Yeri

Aşağıda bölge ekonomisinde önemli yer tutan ürün ve ekonomik faaliyet
türlerinin listesi verilmiştir.

Kayısı

Şekerpancarı

Tahıl

Tütün

Süt

Et

Yapağı

Hayvancılık

Bakır

Demir

Krom

Manganez

Linyit

UYARI: Bölgede halkın ana geçim kaynağı tarımdır. Daha çok madencilik ve
hayvancılığa dayalı sanayi kolları yer alır. Ulaşımın güçlüğü
endüstrinin gelişmesini engellemiştir.

*

» Güneydoğu Anadolu Bölgesi
» Güneydoğu Anadolu Bölgesi'ndeki Barajlar
» Akdeniz Bölgesi
» Akdeniz bölgesi akarsu ve göller
» Akdeniz Bölgesi Milli Parkları