Erzurum

Konu: Erzurum Çarş. Haz. 16, 2010 10:25 pm

ERZURUM ADI
Erzurum'un bilinen ilk adı Doğu Roma (Bizans) İmparatoru II.Theodosios' a
(408-450) izafe edilen Theodosiopolis' ti şimdiki Erzurum' un
yerinde kurulmuştu. IV. asır sonuna doğru Roma imparatorluğu sınırları
içine alınmış ve 415 tarihinde Theodosios' un emriyle Şark Orduları
Kumandanı Anatolius tarafından kurulmuştur. Urfalı Mateos' a göre bu
şehir Garin mıntıkasında Fırat'ın kaynağına yakın bir yerde bulunuyordu.
Belazurî. bölgeye hakim olan Ermenyakos' un ölümü üzerine yerine geçen
Kali adlı karısı tarafından kurulduğu için Araplarda Kalikala (Kali' nin
ihsanı) adını vermişlerdir. Belazuri Kalîkala' yı dördüncü Ermeniyye
şehirleri arasında sayar ve Ermeniyye şehirlerinden biri olarak kabul
eder. X. asır İslam coğrafyacıları Kalikala şehri hakkında bize malumat
vererek doğuda ev
eşyasının en önemlisi sayılan Kali (halı)nın burada yapıldığım ve adını
bu şehirden almış olduğunu kaydetmektedirler. Hudud alalam' ın yazarı bu
şehrin müstahkem bir kalesi bulunduğunu ve her taraftan gelen gazilerin
burayı nöbet tutarak koruduklarım Ve şehirde tüccarların çok olduğunu
bildirmektedir. Bugünkü Erzurum adı ise Erzen' in Selçuklular
tarafından fethedilmesi üzerine ahalisinin Theodosiopolis' e
(Kalikala=Karin) göç etmelerine müteakip bu şehre Erzen ve Türk
hâkimiyetinin ilk safhalarında bu adın sonuna Meyyafarikin (Silvan) ile
Siirt arasındaki Erzen' den ayırmak ve Anadolu'ya ait olduğunu
belirtmek üzere Rum kelimesi ilave edilerek Erzen al-Rum
denilmesinden kaynaklanmıştır. Selçuklular tarafından Erzurum'da
basılmış paraların üzerinde şehrin adı Arzan al-Rum şeklinde
yazılmıştır.

Tarih Öncesi Çağlar
Erzurum ve çevresi özellikle son Kalkolitik ve Eski Tunç çağından
itibaren yoğun iskana ve siyasi olaylara tanık olmuştur. Bunun sebebi en
eski çağlardan beri önemli ticari ve askeri yolların kavşak noktasında
yer almaşı zengin akarsu ağım
bünyesinde bulundurması ve doğal savunma zeminine sahip olmasıdır.
Çevredeki sert iklim şartlarına rağmen.dağ silsileleri ve akarsu
boylarındaki verimli ovalar tarıma ve bilhassa hayvancılığa uygun bir
ortam oluşturmuştur. Karaz Pulur ve Güzelova
kazılarının tanıklığında yaklaşık altı bin yıldan
beri çevredeki yaşama biçiminin devam ettiği söylenebilir. Bölgede M.Ö.
IV. binden itibaren çok kuvvetli bir kültür birliğinin olduğu da ortaya
çıkmıştır.

MUSTAFA KEMAL PAŞA ERZURUM'DA
İstanbul Hükümeti İtilaf Devletleri'nin
baskıları sonucu Anadolu'da asayişi
sağlamak amacıyla ordu müfettişlikleri teşkil etli. Bu tasarı gereğince.
Doğu Anadolu' da ki 9. Ordu Müfettişliğine Mustafa Kemal Paşa tayin
edildi. Mustafa Kemal Paşa' ya verilen talimata göre Trabzon Erzurum Sivas Van Vilayetleriyle
Erzincan ve Canik müstakil livalarına gereken emirleri
verebileceklerdir. Mustafa Kemal Paşa' ya verilen bu geniş talimattan da
anlaşılacağı üzere O' nun görevi yalnızca
Samsun ve havalisindeki asayişsizliğe son vermenin ötesinde idi.
Anadolu' ya ayak basar basmaz yapmaya başladığı işlerde bunu ortaya
koymaktadır.

Mustafa Kemal Paşa 3 Temmuz 1919'da Erzurum'a geldi ilk karşılama merasimi
Erzurum'un batısında on yedi kilometre uzaklıktaki Ilıca' da yapıldı.

Mustafa Kemal Paşa Erzurum'a gelişinin ertesi günü 4 Temmuz'da Erzurum
Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'ni ziyaret etti.

Mustafa Kemal Paşa 5 Temmuz 1919'da yakın
arkadaşları ile bir toplantı yaptı. Toplantı-ya Karabekir Paşa Rauf Bey Eski Vali Münir Süreyya Ordu Müfettişliği Kurmay
Başkanı Kazım Kurmay Binbaşı Hüsrev Binbaşı Refik M.Müfit Beyler
katılmışlardı. Toplantıda bulunanlar Mustafa Kemal Paşa' ya
sonuna kadar yardım edeceklerine onu lider olarak kabul
ettiklerine dair söz verdiler.

Ermeni Meselesi
1.Dünya Savaşında Erzurum istilacı Çarlık Rus
Ordusunun ilk hedefi üzerindeydi. Osmanlı Ordularının hezimeti üzerine önlerinde ciddi bir engel
görmeyen Rus Ordusu General Yudeniç'in
komutasında Erzurum'a doğru ilerledi. Erzurum 16 Şubat 1916 da Ruslar
tarafından işgal edildi. 1917 yılında Rusya'da Çarlık rejimi yıkılmış Bolşevikler ülkede duruma
el koymuşlardır. Rusya'da bu yönetim değişikliği üzerine Ruslar işgal ettikleri Doğu
Anadolu Bölgesini boşaltarak ülkelerine dönmeye başlamışlardır. Ancak
Doğu Anadolu'da Ermenistan hayaliyle yaşayan Ermeniler süratle
silahlanarak Erzurum ve çevresinde
soykırıma giriştiler. Erzurum Rus II. Topçu Kale Komutanı olan Twerdo
Khlebov Ermenilerin bu
kanlı hareketlerine sadece seyirci kaldı.
Erzurum ve çevresinde Türklere uygulanan soykırımı Taşnak Generali
Antranik yönetmiştir. 2 Mart 1918 tarihinde Erzurum Merkez
Kumandanlığına tayin olunan General Antranik Alaca Tepeköy. Ilıca Yeşil yayla
katliamlarında aktif rol oynamış binlerce insanın hayatına
acımasızca son verdirmiştir. Ayrıca Erzurum ve çevresindeki Türk
soykırımında Fransız asıllı Ermeni Albayı Morel Divan-ı Harp üyesi
Sohumyan Muratyan Dr. Azeryef ve Dr.
Karakin Pastırmacıyan görev almışlardı.
1918 yılının Şubat ve Mart aylarında bu tarihi şehir insanıyla medeniyetiyle kültür varlıklarıyla
ortadan kaldırılmaya çalışılıyordu. Şehrin her mahalle ve şose
yollarında çarşılarda Ermeni çete
noktaları kurulmuştu. Yol yaptırmak bahanesiyle toplu halde götürülen
insanlar Kars kapı ve Yanık dere bölgelerinde senelerce ekmeğini
bölüştüğü Ermeni canileri tarafından şehit edilmişlerdir.
Sonra Erzurum Garnizonlarında bulunan Ermeni askerleri evlere saldırarak
yağma öldürme ırza geçme gibi
muameleleri yapmaya başlamışlardır. Erzurum'a giren Türk birlikleri
şehir içinde 2127 şehit defnetmişler ayrıca Kars kapıda da 250
ceset bulmuşlardır. Türk-Ermeni ilişkilerini tarihi perspektif
içerisinde incelediğimizde bölgede Türk insanıyla
birlikte yaşamış kapı komşusu olmuş
Ermeni'nin ihaneti açıkça ortadadır. Milleti Sadıka diye adlandırılan
Ermenilerin Aşkale Tazegül Cinis Alaca Ilıca Tepeköy Erzurum-Merkezde; Yanık
dere Kars kapı Ezirmikli Osman Ağa ve
Mürsel Paşa konakları Yakutiye Kışla hamamı Yeşil yayla Hasankale-Tımar Köprüköy Horasan da yaptıkları
insanlık dışı katliamlar sonunda Türk Milleti'nin hafızasında "Yerli
Gavur" olarak unutulmayacak bir iz bırakmıştır.
Kazım Karabekir Paşa 12 Mart sabahım şöyle
dile getiriyordu: "Erzurum'da halk göz yaşları içinde kimi babasını kimi karışım yakılmış
yada süngülenmiş buluyor saçlarım yoluyordu sokaklarda canlılıktan
bir iz bile kalmamıştı. Yerlerde çocuk kadın ve yaşlılar kanlar
içinde yatıyordu." Ermenilerin yalnız son gece (11-12 Mart 1918) 3000
Müslüman Türk'ü öldürdüklerini Erzurum'daki Rus Yarbayı
Twerdo- Khelebof anılarında ifade etmiştir. "Demiryolu istasyonun da
sanki bir mezarlık ölülerini dışarıya çıkarmıştı. Cenazeler arasından
geçerek feci duruma gözlerimizle şahit olduk. Bilhassa Tahtacılar
semtinde karşılıklı yer alan Osman Ağa ve Mürsel Paşa konaklarına
doldurulup yakılan ve katledilen Erzurumlular insanı titrediyordu."
Erzurum'da resmi belgelere göre 9563 yerli Türk ahali Taşnak Ermeni
çeteleri tarafından şehit edilmiştir.
12 Mart 1918 günü Türkün kalbi olan Erzurum'un esaretten hürriyete ölümden hayata kavuştuğu
bir gündür. 12 Mart 1918 de Türk Hükümeti Doğuda ki güzel
toprakları yüksek dağları mert
kanıyla sulayarak düşmana göğüs geren
Erzurum'u karanlık bir günden kurtardığının yıl dönümüdür.
12 Mart 1918 tarihi Erzurum kalesinin beklediği kutsal sabahtır. 84 yıl
önce bir 12 Martta zamanın saygısı altında kalan hatırladıkça kanayan bir
yara içimizi sızlatır sevincimizi göz
yaşlarımızın ıslaklığı mutluluğu kederimizin
hüznü Hürriyetimizde
kanımızın pahası yaşamımızda Türk olmanın
gururu bayrağımızda
varlığımızın manası vardır ve saklıdır işte 12 Mart kutlu
günümüzün bizlere hatırlattıkları bu duygu ve fikirlerdir.

ERZURUM KONGRESİ - (23 TEMMUZ - 7AĞUSTOS 1919)
Erzurum Kongresi I. Dünya Savaşı’nın
uğursuzluğunu acımasız maddeleri ile tamamlayan Mondros Mütarekesi’nin
(30 Ekim 1918) uygulanmaya başlandığı tarihlere rastlamaktadır. Osmanlı
İmparatorluğu’nun imzalamak zorunda kaldığı mütarekenin 24. Maddesi:
“Vilâyat-ı Sitte’de karışıklık çıktığı takdirde bu vilâyetlerin herhangi
bir kısmının işgal hakkını İtilâf Devletleri muhafaza ederler” şeklinde
düzenlenmişti. Söz konusu vilâyetler: Erzurum Van Bitlis Elazığ Diyarbakır ve Sivas
vilâyetleridir ve mütareke belgesinin İngilizce olan metninde bu
vilâyetler “Ermeni Vilâyetleri” olarak ifade edilmiştir. Bu durum öteden beri varlığı
hissedilen Ermeni tehlikesini tekrar gündeme getirmiş ve meseleye
yönelik duyarlılık ilk olarak kendini İstanbul’da “Vilâyat-ı Şarkıyye
Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti”nin kurulmasıyla göstermiştir.(Aralık
1918) Daha sonra Mart 1919’da Erzurum’da bu cemiyetin bir şubesinin
açılmasıyla beraber bölgedeki teşkilatlanmanın öncülüğü yapılmış bundan sonra Erzurum Milli Mücadele’nin
temellerinin atıldığı önemli merkezlerden biri haline gelmiştir. Şehrin
Ermenilere verileceği söylentileri bir panik havası yaratmış bu ortamda halk cemiyete
sıkı sıkıya bağlanıp bölgenin ve vatanın kurtuluşu için çare yolları
aramaya başlamıştır. Bu süreç içerisinde toplanan Erzurum Kongresi savaşlar antlaşmalar ve
mücadelelerle uzayıp gelen tarih zincirinin önemli bir halkasını
oluşturmuştur.
Kongre Erzurum Müdafaa-i
Hukuk-ı Milliye ile Trabzon Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyetlerinin
ortak girişimleriyle 23 Temmuz (Çarşamba) – 7 Ağustos (Perşembe) 1919
tarihleri arasında Nutuk’ta belirtildiği gibi çalışmalarını 14 günde
tamamlamıştır. Mustafa Kemal ve Rauf Beyler’in Kongreye Erzurum (merkez)
delegeleri olarak katılabilmeleri için Emekli Binbaşı Kazım (Yurdalan)
ve Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin kurucularından Cevat (Dursunoğlu) Bey delegelik haklarından
vazgeçmişlerdir.
Kongrenin ilk günü yapılan oylama ile Mustafa Kemal Paşa Kongre başkanı
seçilmiştir. Mustafa Kemal yaptığı açılış konuşmasında Osmanlı Devleti’nin
içinde bulunduğu durumu dünyanın çeşitli
yerlerinde milli bağımsızlık uğruna yapılan mücadeleleri anlatarak
bağımsız milli bir iradenin
Anadolu’dan çıkacağını ve bunun millete dayanması gerektiğini
belirtmiştir. Yoğun çalışmalardan sonra 7 Ağustos’a kadar süren kongre aynı gün Heyet-i
Temsiliye seçimlerini yapmış 9 kişilik heyetin başına
Mustafa Kemal getirilmiştir. Böylece milli mücadelenin ilk siyasi
kuruluşu da oluşturulmuştur.
Kongre sonunda yayınlanan beyannamenin giriş kısmında: Aydın Vilâyetinde
Yunanlıların Kafkasya’da Ermenilerin Karadeniz’de Rumların
Müslüman ahaliye yaptığı zulümlerden milleti parçalanma
tehlikesi karşısında gören Doğu Anadolu halkının kurduğu cemiyetler
vasıtasıyla Erzurum Kongresi’ne katıldığından ve kongrenin yayınlanan
kararları aldığından bahsedilmiştir. Kongrede alınan kararlar şu şekilde
özetlenebilir: Milli sınırlar içinde vatan bir bütündür ayrılık kabul
edilemez; İşgal ve müdahaleler sonucu Osmanlı Devletinin dağılması
halinde millet tek vücut olarak yurdunu savunacaktır; Vatanın
bağımsızlığını korumaya İstanbul Hükümeti’nin gücü yetmediği takdirde geçici bir hükümet
kurulacaktır. Bu hükümet milli kongre tarafından seçilecektir; Kongre
toplantıda değilse bunu Heyet-i Temsiliye üstlenecektir; Kuvâ-yı
Miliyeyi etken ve milli iradeyi hakim kılmak esastır; Hıristiyan
azınlıklara siyasî hakimiyet ve sosyal dengemizi bozacak ayrıcalıklar
verilemez; Manda ve himaye kabul edilemez; Milli Meclis’in hemen
toplanmasını ve hükümet işlerinin meclis denetiminde yürütülmesini
sağlamak için çalışılacaktır.
Erzurum Kongresi’nin amacı sadece doğu bölgesinin
bütünlüğü değil 30 Ekim 1918’deki
sınırıyla “Vatanın bütünlüğü” idi. Bağımsızlık ise yine bütün Türk
milletinindi. Bu gayenin ilk adımı Erzurum Kongresi’nde atıldı.
Kongrenin kabul ettiği kararları belirlediği hedefleri çizdiği stratejiyi iyi
tahlil etmek gerekir. Kongrenin benimsediği hedefler Türk Milli mücadelesinin
de gerçekleştirmeye çalıştığı milli hedeflerdir. Milli Mücadele
hareketinin siyasal temeli olan “hukuk-ı milliye” ilk olarak bu kongrede
dile getirilmiştir. Kongrenin kabul ettiği kararlar ise milli
bağımsızlık savaşımızın programı olarak ele alınmış belirlediği hedefler
gerçekleştirilmiştir. 28 Ocak 1920’de Son Osmanlı Mebusan Meclisi’nde
Misâk-ı Milli adıyla kabul edilip 17 Şubat 1920’de bütün
dünyaya ilân edilen programın esasları Erzurum’da bu kongrede
belirlenmiştir. Kongre temsil ettiği fikir ve
prensiplerle sağladığı yetkiler
bakımından Milli Mücadele hareketinin tarihi bir hareket ve çıkış
noktasıdır. Mustafa Kemal ******’ün ifadesiyle; “Tarih şüphesiz bu
kongreyi ender ve büyük bir eser sayarak bağrına basacaktır.”

Kazım Karabekir Paşa
MUSA KAZIM KARABEKİR - (1882-1948)
Musa Kâzım 1882’de İstanbul’da
doğdu. Aslen Karaman’ın Gafariyat kasabasındandır. Babası Mehmet Emin
Paşa’dır.
Fatih Askeri Rüştiyesi’ni ve ardından Kuleli Askeri İdadisi’ni bitirdi.
14 Mart 1900’de Harp Okulu’na girdi. 6 Aralık 1902’de Mülazım-ı Sani
(Teğmen) rütbesiyle piyade sınıfının birincisi olarak Harp Okulu’ndan
mezun oldu. Erkân-ı Harp (Kurmay) sınıfına ayrılarak Harp Akademisi’ne
başladı. 5 Kasım 1905’de Kurmay Yüzbaşı rütbesiyle Akademi’yi de
birincilikle bitirdi. 10 Aralık 1905’de Edirne’deki II. Ordu’ya atandı.
11 Ocak 1906’da III. Ordu’ya verildi. 13.Seyyar Topçu Alayı 15. Süvari Avcı
Taburu’nda ve Manastır Mıntıka Komutanlığı Erkân-ı Harbiyesi’nde
bulundu. Bu dönemde Kâzım Bey İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne girdi.
Eşkıya takibinde bulundu. 19 Ağustos 1907’de Kolağası (Kıdemli Yüzbaşı)
oldu. 6 Eylül 1907’de İstanbul Harp okulu Tabiye Öğretmen
Yardımcılığı’na atandı. 19 Kasım 1908’de Edirne’deki II. Ordu’nun
Nizamiye 3. Piyade Tümeni Kurmaylığı’na tayin olundu. 31 Mart Vakası yani 13 Nisan 1909’da
meydana gelen olay üzerine Hareket Ordusu’na katılarak; Mürettep 2.
Fırka’nın Kurmay Başkanı olarak İstanbul’a geldi. 1 Nisan 1910’da
Arnavutluk Ayaklanması’nı bastırmak için oluşturulan Mürettep Kolordu da
Birinci Şube Müdürü ve 15 Ocak 1911’de 10. Edirne Tümeni Kurmay
Başkanlığında görevlendirildi. 28 Nisan 1911 günü Harbiye Nezareti’ne
verdiği dilekçe ile aile adları olan Karabekir’i yazışmalarda kullanmaya
başladı. 9 Nisan 1912’de ek bir görevle vekaleten Bulgar Hududu Edirne
Kısmı Komiserliği’ne atandı. 27 Nisan 1912’de Binbaşı oldu. Birinci
Balkan Savaşı sırasında Bulgarlara karşı Edirne’yi savunan 10.Tümen’in
Kurmay Başkanı iken 22 Nisan 1913’te esir düştü. İkinci Balkan Savaşı
sırasında 29 Eylül 1913’te esaretten kurtuldu. 2 Aralık 1913’te Balkan
Savaşı sırasında Rusya tebasının uğradığı zararın tespit için
oluşturulan Türk-Rus ve Bulgar Karma Komisyonu’na Türk temsilcisi olarak
katıldı.
11 Ocak 1914’de Genelkurmay İstihbarat Şubesi Müdür Yardımcılığı’nda
görevlendirildi. 3 Ağustos 1914’te Genelkurmay İstihbarat Şube Müdürü
tayin edildi. 7 Aralık 1914’te Kaymakam (Yarmay) rütbesine yükseltildi. 6
Ocak 1915’te Mürettep I. Kuvve-i Seferiye Komutanı olarak İran
Harekâtı’na memur edildi. 6 Mart 1915’te Beşinci Kolordu 14. Tümen
Komutanlığı’na atanarak Marmara ve Karadeniz kıyılarının tahkimatı ile
görevlendirildi. Tümeni bir süre sonra Çanakkale Cephesi’ne gönderildi.
26 Ekim 1915’te İstanbul’daki I. Ordu Kurmay Başkanlığı’na atandı. 10
Kasım 1915’te 6. Ordu Kurmay Başkanı olarak Irak Cephesi’ne gönderildi.
14 Aralık 1915’te rütbesi Miralaylık ’a (Albay) yükseltildi. 24 Nisan
1916’da 18. Kolordu Komutanı ve 8 Nisan 1917’de becayişen Kafkas
Cephesi’ndeki 2. Kolordu Komutanı olarak görevlendirildi. 27 Aralık
1917’de Erzincan karşısındaki I. Kafkas Kolordusu Komutanlığı’na memur
edildi. Buradaki görevinde ağır kış şartları altında fedakârlıkla
ilerleyerek Rus subaylarıyla takviye
edilmiş Ermeni kuvvetleri ve çetelerinin bütünüyle bozgunu sırasında;
1918 yılının 13 Şubat’ında Erzincan’ı 12 Mart’ında Erzurum’u 13
Mart’ın da Pasinler’in Merkezi Hasankale’yi kurtardı. Sonrada 1914 hududunu aşarak; 5
Nisan’da Sarıkamış 25 Nisan’da Kars’taki
hâlâ halkımız arasında “Kırk Yıllık Karagünler” diye acı hatırası
anlatılan istilâ esaretine son verdi. 28 Temmuz 1918’de Mirlivalığa
(Tümgeneral) yükseltildi. 23 Aralık 1918’de Tekirdağ’daki 14. Kolordu
Komutanlığı’na atandı. 2 Mart 1919’da merkezi Erzurum olan 15. Kolordu
Komutanlığı’na tayin edildi. 21 Temmuz 1919’da 3. Ordu Müfettiş Vekili
olarak görevlendirildi.
23 Temmuz-7 Ağustos 1919’da çalışmalarını yürüten Erzurum Kongresi’nin
toplanmasında büyük katkıları oldu. 16 Kasım 1919’da Temsil Heyeti’nin
düzenlediği komutanlar toplantısına katıldı. 14 Ocak 1920’de Heyet-i
Temsiliye Başkanı Mustafa Kemal Paşa tarafından Şark Cephesi Komutanlığı
ile görevlendirildi. 23 Nisan 1920’de açılan Büyük Millet Meclisi
Birinci Devresi’nde Edirne Milletvekili olarak meclise girdi. Bu sıfatı
üzerinde kalmak kaydı ile Kolordu Komutanlığı’na devam etti. 6 Mayıs
1920’de Erzurum Vali Vekili oldu. 13-14 Haziran 1920’de Ordu Komutanı
yetkisi ile Şark Cephesi Komutanlığı’na atandı. 28 Eylül 1920’de
Ermenilere karşı taarruzu başlattı. 30 Ekim 1920’de Göle ve Kağızman’dan
sonra Kars’ı ikinci defa kurtardı.
31 Ekim 1920’de Feriklik (Korgeneral)’liğe yükseltildi. 7 Kasım 1920’de
Gümrü’ye girdi. 3 Aralık 1920’de Büyük Millet Meclisi Murahhası olarak
Gümrü Muahedesi’ni imzaladı. 10 Ekim 1921’de biten Kars Konferansı’na
Türkiye Baş Murahhası olarak katıldı ve başkanlık etti. 13 Ekim 1921’de
Kars Antlaşması’nı imzaladı.
İstiklâl Harbi’nin zaferle bitmesinden sonra 15 Ekim 1922’de Ankara’ya
geldi. Edirne Milletvekili sıfatı ile meclise devam etmeye başladı. 17
Şubat 1923’te toplanan İzmir İktisat Kongresi’ne başkanlık etti. Büyük
Millet Meclisi’nin ikinci devresinde İstanbul Milletvekili seçildi. 21
Ekim 1923’te merkezi Ankara’da bulunan Birinci Ordu Müfettişliği’ne
atandı. 26 Ekim 1924’te Ordu Müfettişliği’nden istifasını bildiren
dilekçesini Milli Müdafaa Vekâleti’ne gönderdi. 17 Kasım 1924’te
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın kurucuları arasında yer aldı ve bir
süre sonra Genel Başkanı seçildi. Gazi’ye İzmir’de suikast ile ilgili
olarak İstiklâl Mahkemesi’nde yargılandı ve beraat etti. 5 Aralık
1927’de ordu açığında iken emekli edildi. Uzun bir süre politikadan
uzaklaştı. Halil Ethem Eldem’in vefatı ile boşalan İstanbul
Milletvekilliği’ne 1939 yılında 1374 reyle seçildi. 1943-1946’da yine
milletvekili olarak yerini korudu. 5 Ağustos 1946’da TBMM Başkanlığı’na
seçildi. 26 Ocak 1948’de Ankara’da öldü.

ALDIĞI NİŞAN BERAT VE MADALYALAR
Kâzım Karabekir Paşa başarılı askerlik yaşamı
sırasında Altın Maarif beşinci Rütbeden Mecidi Dördüncü Rütbeden Osmani Muharebe Gümüş Liyakat Harp Alman İkinci
Rütbeden Kron dö Broş Kılınçlı Avusturya’dan İkinci
Sınıf Salip; Alman Demir Salip Muharebe Gümüş İmtiyaz Muharebe Altın Liyakat Kılınçlı İkinci Mecidi Kılınçlı İkinci Rütbeden
Osmanî İstiklal Madalya
ve Nişanları ile ödüllendirilmiştir.

ESERLERİ
Bulgarca Almanca Fransızca ve Rusça
dilerini bilen Kâzım Karabekir’in çok çeşitli konularda yazdığı bazı
eserler şunlardır:
• İstiklâl Harbimiz I-II
• İstiklal Harbimizde Enver Paşa ve İttihat ve Terakki Erkânı
• Birinci Cihan Harbi I-IV
• Paşaların Hesaplaşması
• Paşaların Kavgası
• Ankara’da Savaş Rüzgarları
• Gizli Harp İstihbarat
• 1885 İsyanı ve Bulgar Harbi
• Birinci Kafkas Kolordusu’nun 1334 Senesindeki Harekât ve Müşehedatı
• Erzincan ve Erzurum’un Kurtuluşu
• İngiltere İtalya ve Habeş Harbi
• Bolşevik Ordusunun Çekilmesinden Sonra Osmanlı Ordusunun İleri
Harekâtı
• Sırp-Bulgar Seferi
• Osmanlı Ordusunun Taarruz Fikri
• Kürt Sorunu
• Ermeni Dosyası
• Ermeni Mezalimi
• Öğütlerim
• Talim ve Terbiye Hakkında Ana Hatlar
• Ülkümüz Kuvvetli Bir Türkiye’dir.
• Şarkılı İbret
• İktisadi Esaslarımız
• Sanayi Projesi Layihası
• Erkân-ı Harbiye Vezaifinden İstihbarat
• İstiklâl Harbimizin Esasları
• Cihan Harbine Neden Girdik? Nasıl Girdik? Nasıl İdare Ettik?
• İttihat ve Terakki Cemiyeti