Gaziantep

Konu: Gaziantep Çarş. Haz. 16, 2010 10:17 pm

Kısaca
tanıtım
Paleolotik çağdan bu yana çeşitli kültür ve medeniyetlere ev sahipliği
yapan Gaziantep Anadolu'nun ve Dünya'nın
en eski yerleşim yeridir.

6000 yıllık tarihi geçmişi ile ilimiz tarihi ve kültürel zenginlikleri antik kentleri mozaikleri camileri kiliseleri hanları hamamları bedestenleri ve pek çok
yeraltı ve yerüstü zenginlikleri ile tam bir metropoldür. Gaziantepli
bitmez tükenmez enerjisi azmi ve girişimciliği ile
kendi sanayisini kendisi kurmuş ve örnek bir sanayi ve ticaret kenti
meydana getirmiştir. Gaziantep Güneydoğu'nun en büyük
Türkiye'nin ise 6. Büyük kentidir. Güneydoğu Anadoluyu batıya bağlayan
kara ve demiryollarının merkezidir ve uluslarası havaalanı ile tüm
dünyaya açılmıştır. Gaziantep'in şu an 9 ilçesi 17 beldesi ve 616 köyü
vardır.İlin nüfusu 1.450.000 civarındadır. Gaziantep'in rakımı ise 850
metredir.

Gaziantep adının kökeni
Gaziantep ilinin yerleştiği coğrafi alanın ilk uygarlıkların doğup
geliştiği Mezopotamya ve Akdeniz arasında bulunması ayrıca güneyden ve
Akdeniz’den gelip doğuya kuzeye ve batıya giden
yolların kavşağında oluşu ilin tarihinin çok renkli olmasını sağlamış dolayısıyla tarih öncesi
çağlardan beri insan topluluklarına yerleşme sahası ve uğrak yeri
olmuştur. Tarihi İpek Yolu üzerinde bulunması Gaziantep’in önemini
artırmış ve canlılığının sürekli olmasını sağlamıştır.
Gaziantep tarihinin devreleri Paleolitik Kalkolitik Neolitik dönemler Tunç Çağı Hitit Med Asur Pers İskender Selökidler Roma ve Bizans İslam ve Türk devirleri
olarak sıralanabilir. Bu dönemlerin izlerini günümüzde açık bir şekilde
görmek mümkündür.
Gaziantep yöresinde adı bilinen ilk yerleşim merkezi Dolike ( Doliche -
Dolikhe ) şehridir. Gaziantep’in 10 km. kuzeyinde Dülük köyü yakınlarındaki
bu yerleşim yerinin adı Bizans kaynaklarında Diba
( Daluk ) olarak geçmektedir. Dülük adının da bu sözcükten
kaynaklandığı belirtilmektedir.
Şehir Cumhuriyet öncesi
yıllara kadar Ayıntap ( Ayıntab ) adıyla anıla gelmiştir. Bu adın
benzerine ilk kez Haçlı Seferlerine ilişkin kroniklerde rastlanmaktadır.
Urfalı Mateos ve Papaz Griro’nun 1124 – 1155 yılları
arasındaki seferlerde Arapların Ayıntab adını
verdikleri şehirden Hantap ( Hamptan ) diye söz ettiği anlatılmaktadır.
Arapça “ parlak pınar ” anlamına gelen Ayıntab Ermeni kaynaklarında
Anthapt olarak geçer. Gaziantepli tarihçi Bedrüddin AYNİ’nin ifadesiyle
Antep’in eski adı “Kala-i Füsus”dur. Kala-i Füsus “Yüzük Kalesi”
demektir. Bedrüddin AYNİ’ye izafe edilen rivayete göre buranın kötü bir
hakimi varmış. Birçok uygunsuz işler yaptıktan sonra ettiklerine pişman
olmuş ve tövbe etmiştir. Adı Ayni olduğundan halk “Ayni tövbe etti”
demiştir. Bundan ötürü şehrin adı “Ayni Tövbe” Aynitap olarak kalmıştır.
Bir diğer rivayette ise; AYINTAP adını suyunun güzelliğinden ve
bolluğundan dolayı aldığı söylenmektedir. Zira “ayın”; pınar kaynak suyun gözü anlamına
gelmektedir. Dolayısıyla “tab”; güzel pınar ve güzel kaynak manasını
ifade etmektedir. Yine ayrıca “Ayıntap” adındaki “tab” ; güç ve takat
anlamına gelmektedir. Şehre suyunun bolluğundan dolayı da bu ismin
verildiği söylenmektedir.
İslam egemenliği sonrasında Ayıntab adı giderek Ayıntap’a dönüşmüştür.
Fransız kuvvetlerine karşı şehrin savunmasını bu uğurda
verdiği 6317 şehide rağmen yılmadan cesaretle sürdürmesi ve
eşsiz bir direniş göstermesi nedeniyle 6 Şubat 1921 tarihinde T.B.M.M.
tarafından “gazilik” unvanına layık görüldüğünden “Gaziayıntab”
olmuştur. 1928 yılında ise şehrin adı GAZİANTEP
olarak değiştirilmiştir.

İlin yapısı ve konumu
Şehir yüksek bir
düzlükte ve yer yer bayırlar üstünde kurulduğundan suyu ve havası da
güzeldir. Bir çok hanları var ama en görkemlileri ve en ünlüleri Mustafa
Paşa Hanı Pekmez Hanı Tuz Hanı İki Kapılı Hanı Börekçi Hanı Arasdat Hanı’dır. İki
tane de imareti (aşevi) var : Gelen gidene aylar yıllar bol ve minnetsiz
sofralar açarlar. Tümüyle kırk tekkesi olup hepsinin en görkemlisi en
çok donanmışı yiyeceği bol ve hoş
yapılısı Mevlevi Tekkesi’dir. Türkmen Ağası Mustafa Ağa yapısı olup IV.Murad’ın silahtarı
Mustafa Paşa’ya bağışlanmıştır. Tekke 40-50 yoksul hücresiyle çevrilmiş yüksek kubbeli baştan
başa ham ve işlenmiş mermerlerle döşeli haremi haremin ortasında büyük
bir havuzun başında rengarenk üzüm salkımlarını andıran süslü avizelerle
donalı çardağı olan büyük sağlam görkemli bir yapıdır.
Bakımlı bezeli temiz caddeleriyle kent
gerçekten şirindir. Yer yer ( suk-i sultanisi ) açık artırmayla satış
yerleri Halep tarzı kagir binalardan oluşmuş çarşıları vardır. Ama bu
övdüğümüz yerler tümüyle kale içindedir. Her sokak başında kapıcıların
açıp kapattıkları kale kapısı kadar sağlam kapılar vardır. Geceleri tüm
sokaklar kandillerle aydınlatıldığından bekçiler gruplar halinde
rahatlıkla sokaklarda kol gezerek görevlerini yaparlar.
Şehrin ortasındaki kocaman bir kaya üstüne yüksek görkemli ve dairevi bir
kale oturtulmuştur. Kale çok sağlamdır. Kaleyi çevreleyen hendek 1300
adımdır. Eni 40 derinliği 20 arşın kesme
kayadan oyulmuştur. Bunların üstüne her biri ayrı sanat ve mimari
üslûpla belli aralıklarla sıralanmış çok güzel kuleler
oturtulmuştur. Bin bir bedeni olan kalenin temelindeki kayaların içinden
yine dairevi bir biçimde kaleyi çevreleyen ve hendeğe bakan mazgal
delikleri açılmıştır ki hendek kenarına kuş bile
konmaz.
Kalenin batı kapısı yedi katlı demirden bir
kapıdır. Kapı aralıklarından çeşitli savaş araç ve gereçleri silahlar demir açma kafesleri saçma topları vardır.
Kale silah ve askerlerle donatılmış baca benzeri
nefesliklerle havadar bir ot GAZİANTEP Gaziantep Güneydoğu Anadolu
Bölgesinin en büyük Türkiye'nin ise 6. büyük
kenti olup nüfusu ekonomik yapısı turizm potansiyeli ve
Büyükşehir statüsü ile bir metropol şehirdir.
Güneydoğu Anadolu’yu batıya Akdeniz ve Ortadoğu 'ya
bağlayan kara ve demir yollarının merkez noktası olması Gaziantep Havaalanı 'nın
uluslararası niteliğe çıkarılmış olunması şehrimize mal hizmet ve ziyaretçi
akışını yoğunlaştırmaktadır. Gaziantep topraklarının 1/4'ü tarıma
elverişli topraklardan oluşmuş olup bu toprakların bir bölümü Fırat
Nehri'nin sularıyla sulanmaktadır. Gaziantep'in sulama yapılan bu
topraklarında Antepfıstığı zeytin pamuk üzüm kırmızı biber ve keten
gibi ekonomik değeri yüksek sanayi bitkileri ile mercimek buğday ve arpa gibi
hububat ürünleri yetiştirilmektedir.
Coğrafi yönden GAP'ın giriş kapısı sanayisi ve ticari hacmi
ile de GAP kalkınmasında temel teşkil eden Gaziantep ekonomik yönden
çevresindeki 18 ili etkisi altında tutmaktadır.
Gaziantep. Anadolu'daki insan topluluklarının kültürünü yansıtan en eski
merkezlerden birisi olup tarihi M.Ö. 4000 yıllarına kadar uzanmaktadır.
Gaziantep; gezilip görülmeye değer tarihi turistik ve doğal
güzellikleri Kurtuluş Savaşı ve Antep
Savunması hatıraları yaylaları ovaları ören yerleri leziz yemekleri eşsiz el sanatları camileri türbeleri medreseleri Antep evleri hanları hamamları kastelieri kiliseleri adını verdiği baklavası
ve fıstığı sanayisi insanlarının kendine has
çalışkanlığı ve sıcaklığı ile geçmişin ve geleceğin bir arada yaşandığı
Gaziler şehridir.

Cografi konum
Coğrafi konum olarak Gaziantep ili Akdeniz ile Güneydoğu
Anadolu Bölgesi'nin birleştiği noktada yer alır. Suriye'ye komşu bir
sınır ili olan Gaziantep'in büyük bir bölümü Güneydoğu Anadolu
Bölgesi'nin batı kesiminde bir bölümü de Akdeniz
bölgesinin doğusunda yer alır. Gaziantep; doğuda Şanlıurfa'nın Birecik
ve Halfeti Kuzeydoğu'dan Adıyaman'ın
Besni kuzeyden
Kahramanmaraş'ın Pazarcık batıdan ise Osmaniye'nin
Bahçe ve güneybatısı Hatay'ın Hassa ilçeleri güneyi ise Kilis il
sınırlarıyla çevrilidir.
Gaziantep toprakları 38°- 28' ve 38°- 01l' doğu boylamlarıyla 36°- 38' ve 37°- 32'
kuzey enlemleri arasındadır. Gaziantep'in yüz ölçümü ise 6216 km2'lik
alanıyla Türkiye topraklarının yaklaşık %1'ini kaplar. İI merkezinin
denizden yüksekliği 850 metre olmakla birlikte 250 ile 1250 metre
rakımları arasındadır. Yüzey alanının yaklaşık % 52'sini dağlar % 27'sini ise ovalar
kaplamaktadır.
İI sınırları içersine kuzeyden giren dağlar Araban ovasının
batısından il merkezinin batısına uzanır. Güneydoğu Torosların
uzantıları olan bu dağlar oldukça düzgün sıralar oluşturur. Bölgenin
batısını kuşatan dağlar ise sistemli bir sıra oluşturur ve Gaziantep
ilini Hatay-Kahramanmaraş çukurluğundan ayırır. Gaziantep'te sıradağ
olarak Güneydoğu Torosların uzantıları olan Sof dağları vardır. Sof
dağlarının güneyinde ise Gaziantep Yaylası uzanır. Dülükbaba dağları il
merkezinin kuzeybatısında bulunmaktadır Dülükbaba dağlarının en
yüksek tepesi 1250 metre yüksekliktedir. Sof dağlarının Hatay yönündeki
uzantıları olan Gani Baba ve Sarıka5ıa dağları ise yaklaşık 1100 metre
5ıüksekliktedir. Gani Baba ve Sarıkaya dağlarının batı tarafında
İslahiye ovası doğusunda ise İslahiye
platosu bulunmaktadır. En yüksek noktası 1050 metre olan Sam dağları Sof
Dağları ile Dülükbaba dağları arasında bulunmaktadır. Barak
(Doğanpınar) Araban Yavuzeli ve Oğuzeli
ovaları da başlıca önemli ovalarıdır. Fırat Nizip çayı Afrin çayı Merziman çayı ve Alleben
deresi de başlıca akarsularıdır.

Ulaşım
Gaziantep İli kara hava ve demiryolu ulaşım
imkanları ile önemli bir geçit noktasındadır. Kara ulaşımında güneyden
ve Akdeniz'den doğuya ve kuzeye giden yolların kavşağında bulunuşu ilin ekonomik
gelişmesinde en temel unsur olarak yer almaktadır.
Gaziantep demiryolu Adana-Malatva demir
yolunun Narlı istasyonunu Halep-Bağdat demir yolu Kargamış Cerablus istasyonuna
bağlar Ayrıca
Fevzipaşa'dan geçen Halep expresi de Gaziantep'in İslahiye ilçesi sınır
kapısından Suriye topraklarına girer.
Gaziantep Karayolu bağlantısı ile Osmaniye üzerinden
Adana'ya ve Mersin'e Birecik köprüsü üzerinden
Şanlıurfa'ya Narlı üzerinden
Kahramanmaraş'a Fevzipaşa üzerinden
Antakya'ya Kilis üzerinden Halep'e
(Suriye) Kilis'ten ayrılan bir
yolla Hassa üzerinden yine Antakya'ya ve Besni üzerinden Adıyaman'a
bağlanmaktadır. Bu yollarla önemli bir kavşak oluşturan Gaziantep karavolu ulaşımı yönünden
bir düğüm noktası gibidir. ...
Uluslararası Gaziantep Havaalanından ise günlük olarak tarifeli uçak
seferleri yapılmaktadır. Hergün Gaziantep'ten Ankara'ya ve İstanbul'a
direk olarak tarifeli seferlerle havayolu ulaşımı sağlanmaktadır. Ayrıca
diğer illere de Ankara bağlantılı uçak seferleri yapılmakta olup tarifesiz uçuşlar da
alandan yararlanmaktadır. Gaziantep hava alanının yeni kimliği ne uygun
olarak genişletilmesi ve standart bir yapıya kavuşturulması için
çalışmalar devam etmektedir. 1995 yılında 1822 uçak seferi düzenlenmiş
ve bu seferlerden 124.095 yolcu uçuş yapmıştır. GAP'ın tam olarak
faaliyete geçmesiyle Gaziantep hava alanı Türkiye'nin ve özellikle
bölgemizin Ortadoğu'ya açılan hava trafiğinin merkezi durumuna
gelecektir.
İlde toplam 3.391 km. karayolu ağı mevcut olup bunlardan 73 km'si otoban 487 km'si il ve Devlet
yolu 2831 km'si köy
yoludur. Asfalt köy yolu 1050 km stabilize köy yolu
1480km. tesviye 70 km ham 231 km'dir.
Gaziantep-Nurdağı arası ulaşıma açılan Tarsus-Adana-Gaziantep (TAG)
otoyolunun çalışmaları devam etmektedir.
GAP’ın devreye girmesi ve otoyolun bitmesiyle ilin bölgesel etkinliği
daha da artacak ve üretilen mallar otoyolun sağladığı güven ve süratle
yurdun dört bir tarafına ve uluslararası pazarlara ulaşacaktır.

Gaziantep’in İdari Bölünüşü
Güneydoğu Anadolu Bölgesinin birinci ve Türkiye'nin 6. büyük kenti olan
Gaziantep'in 1990 nüfus sayımına göre nüfusu 1.010.396 olup Türkiye'de nüfusu
1.000.000'nun üzerinde olan 15 ilden nüfus yoğunluğu l00'ün
üzerinde olan 14 ilden birisidir. Gaziantep yüzölçümü yönünden iller
arasında 40. sırada nüfus çokluğu bakımından
13. sırada şehir merkezleri nüfus
büyüklüğü yönünden ise 6. sırada yer almaktadır. Nüfus yoğunluğu merkez ilçeler Şahinbey
ve Şehitkamil'de 300'ü aşmaktadır.
Gaziantep ilinin Şahinbey ve Şehitkamil merkez olmak üzere Araban İslahive. Nizip Karkamış Oğuzeli Yavuzeli ve Nurdağı çevre
ilçeleriyle 9 ilçesi 17 beldesi ve 616 köyü
vardır.
1927 yılı nüfus sayımında 214.499 olan il nüfusu geçen 69 yıl içerisinde
%534 oranında artış göstermiştir. Bu artış oranı aynı dönem için
Türkiye genelinde % 317 olmuştur. Gaziantep uzun yıllar dikkate
alındığında Türkiye nüfus artış hızının çok üzerinde bir nüfus artışı
göstermiştir.

Evliya Çelebi'nin gözüyle
Ayıntab şehri tümüyle 32 mahalledir. Toprak ve kireç örtülü bayındır bakımlı yüksek saraysı evleri
vardır. Tümüyle yüz kırk mihraplı; yoğun cemaate sahip Arasat Meydanındaki
Boyacıoğlu Camii ve çarşı içindeki Tahtalı Cami sanatlı ferah büyük kubbeli ve
görkemli yapılardır. Ayıntab’ta 300’ü aşkın sarayın özel hamamı vardır.
Tümüyle 3900 dükkanlı büyük bir çarşıya açık artırmayla satış
yapan pazarlara sahiptir. İki bedesteni çarşısı ve saraçhanesi
üstleri örtülü kagir sağlam sıradüzeni içinde süslü
dükkanlardır. Tamamı tamamına 70 çeşmesi var. Fakat onlara hiç de
gereksinme duyulmaz. Her eve hayat ırmağı denginde sular akmaktadır. Her
ev bağı bahçesi fıskiyeli havuzları cennet ırmağı suları ile
çeşit çeşit servi çınar söğüt kavak ve diğer meyve
ağaçları ile donatılmış irem bağını andırır. Bağları bostanları gül bahçeleri geniş
örgüden kafese alınmış çok verimli olmakla Ayıntab ucuz ve şirin bir
şehirdir. 1648’de gördüğümüz şehir bu kez nice mahalle han cami ve dükkan kazanarak
büyük bir gelişme göstermiş Tanrıya şükürler olsun ki
bu gelişmesini sürdürmektedir.