ŞanlıUrfa

Konu: ŞanlıUrfa Çarş. Haz. 16, 2010 10:03 pm

URFA TARİHİ
Urfa tarihinin Paleolotik çağa kadar (M.Ö. 500.000 - 8.000) uzandığı
tespit olunmuştur. Kazılarda neolitik çağ (M.Ö. 7250 - 5500) kalkolitik çağ (M.Ö. 5500
3200) ve ilk tunç çağına ait (M.Ö. 3200 - 1800) çok sayıda değerli
eserler ele geçirilmiştir.
Belgelere dayanmayan bazı iddialara göre Urfa ilk defa şehirler kuran
İdris Peygamber veya Tufan'dan sonra Nuh Peygamber zamanında
kurulmuştur. Ebul Faraç bu görüştedir.
Urfa bölgesi; Sümer - Akat - Hitit Babil - Kalde Hurri - Mitanni Aram - Asur Med ve Pers
hakimiyetlerini görmüştür. M.Ö. II. bin Hitit vesikalarında geçen
Ursu'nun ve Asur vesikalarında geçen Ruhua veya Ru'ua'nın bugünkü Urfa olduğu
söylenmektedir. Şehir; Ur Kalde Ur'u Harran Ur'u Orhei Orhay Vurhai Edessa Diyar Mudar (Bölge ile beraber) Ruha Reha ve Urfa adlarını
almış en son Şanlıurfa
olmuştur.
Makedonya Kralı Büyük lskender doğu seferi sırasında Urfa' ya hakim
olmuştur. (M.Ö. 332). Bu devir M. Ö. 132'de ASRAANE
krallığı ile son bulmuştur. M. S. 250 yıllarına kadar devam eden Osroane
Krallığı dönemi Hıristiyanlık açısından büyük önem taşımaktadır. O
çağın Osroane Kralı Abgar Ukomo'nun (Kara Abgar) dünyada Hristiyanlığı
resmi din olarak kabul eden ilk krallardan olduğu Hz. lsa ile mektuplaştığı
ve Hz. lsa'yı dinini yaymak üzere Urfa'ya davet ettiği bilinmektedir.
Bu davet üzerine Hz. lsa yüzünü sildiği mendile çıkan mucizevi resmini
ve Urfa'yı kutsadığına dair bir mektubunu Abgar Ukomo'ya göndermiştir.
Bu nedenle Urfa'ya Hıristiyanlarca bugün bile "Kutsal Şehir"
denilmektedir. Hıristiyanlık aleminde kutsal sayılan bu mendilin uzun
süre Urfa'yı düşmanlardan koruduğuna inanılmış. M.S. 944 yılında Bizans
İmparatorunun doğudaki kuvvetlerinin komutanı Ioannes Kurkuas Urfa
üzerine yürüyerek Hz. İsa'nın bu mucizevi resmini almayı başarmış ve onu
büyük bir törenle İstanbul'a götürmüştür. Hristiyanlığı ilk yıllarında
kabul eden Urfa Müslümanlığı da ilk
yıllarında kabul etmiştir. (M.S. 639). Selçuklu Sultanı Alpaslan'ın 1071
yılında şehri kuşatmasına kadar birçok siyasi ve dini hareketlerin
olduğu Urfa' da bağımsız bir Haçlı Kontluğu (M.S. 10981144) kurulmuştur.
1144 yılında İmadeddin Zengi 1 182'de Selahaddin
Eyyübi Urfa'ya hakim olmuştur.
1240 ve 1250 yıllarındaki iki Moğol yağmasından sonra 1260 yılında
Hülagü Han bölgeyi yakıp yıkmıştır.
Urfa 1404 tarihinde Akkoyunluların 1514 yılında Safevilerin
eline geçmiş ve 1517 yılında Osmanlı İmparatorluğuna dahil olmuştur.
24 Mart 1919'da İngiliz 30 Ekim 1919'da
Fransızlar tarafından işgal edilmiştir. Fransızlara karşı başlatılan
direniş ve savaş 11 Nisan 1920'de şehir halkının zaferiyle
sonuçlanmıştır.

NEDEN PEYGAMBERLER ŞEHRİ? Hz. İBRAHİM
Rüyasında hükümdarlığının elinden gittiğini gören Kral Nemrut'un bu
rüyası kahinler tarafından: "... Bu yıl bir çocuk doğacak senin putperest dinini
ortadan kaldıracak ve Krallığına son verecek" şeklinde yorumlanır. Bunun
üzerine Nemrut o yıl doğan ve doğacak olan bütün çocukları öldürtmeye
karar verir. Hz. İbrahim' e hamile olan Nuna hamileliğini herkesten
gizleyerek Hz. İbrahim'i bir mağarada gizlice doğurur.
Hz. İbrahim bu mağarada 7 yaşına kadar herkesten gizlice yaşadı. 7
yaşından sonra mağaradan çıkarılıp baba evine getirilen İbrahim
büyüyünce Nemrut ve halkının taptığı putlarla mücadele etmeye başladı.
Gerçek tanrının putlar değil bütün kiiinatı yaratan tek Allah olduğunu
anlatmaya çalıştı. Bunun üzerine Nemmt Hz. İbrahim'i yakalatarak
Urfa kalesinin bulunduğu tepeden ateşe attırdı. O anda Allah tarafından
ateşe "Eyateş İbrahim'e karşı serin ve selamet ol" emri verildi. Ateş
su odunlar balık
oldu. Hz. İbrahim sağ salim olarak bir gül bf1hçesinin içerisine düştü.
Onun düştüğü yerde oluşan Halil-ür Rahman ve Aynzeliha gölleri ile
içerisindeki balıklar bugün dünyanın her tarafından gelen insanlarca
ziyaret edilmektedir. Ayrıca Hz. İbrahim'in doğduğu mağara bu göllerin yakınındaki
Mevl~d-i Halil Camii içerisinde olup ziyarete açık tutulmaktadır.
Hz. EYYUB
Allah Urfa' da yaşayan
Eyyüb peygamberin kendisine bağlılığını göstermek için önce mallarını ve
çocuk1arını elinden aldı ve daha sonra kendisine ağır bir hastalık
verdi. Hasta yattığı mağarada bütün vücudunu kurtlar kapladı. Eyyüb
peygamber bütün bunlara rağmen Allah'a isyan etmedi. Allah'a ibadetten
geri kalmadı sabır ve şükür gösterdi.
Allah onun bu sabrına karşılık olarak sıhhatini ve malını geri verdi.
Hz. Eyyüb bu nedenle sabır örneği olarak kabul edilir.
Hz. Eyyüb'un hastalık çektiği mağara ve kutsal suyu ile yıkanarak şifa
bulduğu kuyu bugün Urfa'nın Eyyüb Peygamber semtinde ziyaret
edilmektedir.
Hz. Eyyüb'ün mezarı Urfa'nın Viranşehir
ilçesine 20 km. uzaklıktaki Eyyüb Nebi köyündedir. Bu köy bir peygamberler köyü
gibidir. Eyyüb Peygamberin Türbesi Hanımı Hz. Rahme'nin
Türbesi ve Elyasa' Peygamberin vefat ettiği yer buradadır:
Hz. ELYASA
Elyasa' peygamber Eyyüb peygamberi ziyaret etmek ister. Uzun yıllar arar sonunda bulunduğu yere
yaklaştığını bilmemektedir. Karşısına şeytan çıkar. Daha çok uzakta
olduğunu söyler. Elyasa peygamber yaşlanmıştır. Dua eder Allah ruhunu
alır. 1 Km. kala O'na ulaşamadan vefat etmiş olduğu yer bu köydedir
Hz. ŞUAYB
Şuayb Peygamber'in Urfa'nın 85 km. doğusundaki tarihi Şuayb şehrinde
yaşadığına inanılmaktadır. Bu tarihi kent kalıntıları arasındaki bir
mağara ev O'nun makamı olarak ziyaret edilmektedir. (Bakınız Şuayb
şehri)
Hz. NUH
Halk Tufandan sonra Hz. Nuh'un gemisinin Urfa
ile Ceylanpınar (Re'sulayn) arasındaki Cudi dağına indiğine
inanılmaktadır. Bu dağ deniz dalgalarını andıran çok değişik bir yüzey
şekline sahiptir. Yöre halkı bu konuda çok kesin kanaate sahiptirler. Bu
yer Soğmatar ve Şuayb şehir ile aynı mevkidedir.
Ancak bir Cudi dağı da Urfa' nın güneyinde Nemrud'un tahtına 20-25 km.
mesafededir. (Bakınız Cudi şehri)

Hz. MUSA
Günümüzde Yağmurlu Köyü olarak adlandırılan tarihi Soğmatar kenti
içerisinde Hz. Musa'nın Kuyusu ve
Asa' sının izi diye ziyaret edilen iki makamı vardır.
Hz. LUT
Hz. İbrahim'in kardeşi Harran'ın oğludur. Lut Hz. İbrahim ile birlikte
göç etmiş ve peygamberlik ile görevlendirileceği Sodom'a gitmiştir.
Urfa' da doğmuş ve ilk çocukluğu Hz. İbrahim ile beraber geçmiştir.
Onunla beraber Harran'da da yaşamıştır

Hz. YAKUP
Urfa' nın güney batısında Deyr Yakup - Nemrud'un Tahtı denilen yapıda
misafir kalmıştır. Bu yer şehre 1O km. mesafededir. (Bakınız Nemrud'un
Tahtı)
HZ. İBRAHİM'İN DOGDUGU MAGARA- MEVLİD-İ HALİL CAMİİ
Hz. İbrahim Peygamber'in doğduğu mağara Halil-ür Rahman ve
Aynzeliha göllerinin doğusunda yer almaktadır; Mevlid-i Halil camii
avlusu içerisine alınmıştır. Hz. İbrahim bu mağarada yedi yaşına kadar
kalmıştır. Mağaranın içerisinde bulunan şifalı suyun bir çok hastalığı
iyileştirdiğine inanılmaktadır.
Bu mağaranın yanına Osmanlı Döneminde Hz. İbrahim'in hatırasına Mevlid-i
Halil adı verilen küçük bir cami yaptırmıştır. İbrahim peygamberin
makamını ziyaret etmeye gelen binlerce kişiye bu camii küçük gelmeye
başlamıştır. Bu caminin yanına ı 986 yılında çevreyle uyumsuz makamları gölgeleyen doğal görünüme engel olan
yeni bir cami yapılmıştır. Çifte minaresi oransız kubbesi ve genel
görünümü ile estetik olmayan bu cami bulunduğu alanın doğal yapısına da
uyumlu değildir.

HALİL-ÜR RAHMAN VE AYNZELİHA GÖLLERİ
Şehir merkezinde yer alan ve İbrahim Peygamberin ateşe atıldığında
düştüğü yer olarak bilinen bu iki göl balıkları ve
çevrelerindeki tarihi eserler ile Urfa' nın en çok ziyaretçi çeken
yerleridir.
Halil-ür Rahman Gölünün kuzey kenarındaki Rızvaniye Camii ile güney-batı
köşesindeki Halil-ür Rahman Camii ve Medresesi göl ile bir bütünlük
oluşturur. Burası Urfa'nın da sembolü haline gelmiştir.
İbrahim Peygamber devrin zalim hükümdarı
Nemrut ve halkının taptığı putlarla mücadele etmeye onları kırıp parçalamaya
ve Allah'ın Bir'liğini savunmaya başlayınca Nemrut tarafından bugünkü
kalenin bulunduğu tepeden ateşe atılır. Bu sırada Allah tarafından ateşe
"Ey ateş İbrahim'e karşı serin ve
selamet ol" emri verilir. Bu emir üzerine halkın inanışına göre ateş
suya odunlar balığa
dönüşür. Hz. İbrahim bir gül bahçesinin içerisine sağ olarak düşer. Hz.
İbrahim 'in düştüğü yer Halil-ür Rahman gölüdür. Rivayete göre Nemrut'un
kızı Zeliha da İbrahim' e inandığından kendisini onun peşinden ateşe
atar. Zeliha'nın düştüğü yerde de Aynzeliha gölü oluşmuştur.
Her iki göldeki balıklar halk tarafından kutsal kabul edilerek
yenilmemekte ve korunmaktadır.

URFA KALESİ
Bugün kentin ortasında kalan Halil-ür Rahman ve Aynzeliha göllerinin
güneyindeki tepe üzerindedir. Doğu batı ve güney tarafı
kayadan oyma derin savunma hendeği ile çevrili kuzey tarafı ise sarp
kayalıktır. Hz. İbrahim Nemrut tarafından bu tepeden ateşe atılmıştır.
Şehir surlarının 812-814 yıllarında yeniden inşa edilmesi sırasında
kalenin de onarıldığı tahmin edilmektedir. Güneydeki kayadan oyma
hendeğin M.S. III. yüzyıla ait kaya mezarlarının üzerine yapıldığı
kesilmiş kaya mezarlarından anlaşılmaktadır. Kale üzerindeki iki
sütundan doğuda olanının kente bakan kuzey cephesindeki kitabede; "Ben
Eftuha'yım güneşin oğluyum bu sütunlar ile
üzerindeki heykeli Kral Mano nun kızı kraliçe Şalmet için yaptırdım."
yazıldır. Kral Mano M.S. 240-242 yıllarında hüküm sürmüştür.
Bir görüşe göre de mancınıkları sembolize etmek için yapılmış iki
sütundur.
Kale üzerinde Bizans ve İslami devirlere ait çok sayıda yapı kalıntısı
bulunmaktadır. Selçuklular Eyyübiler Memlükler Akkoyunlular ve
Osmanlılar dönemlerinde çeşitli onarımlar geçiren kalenin kuzey güney ve doğu
cephelerindeki duvarlarda çeşitli onarım kitabeleri bulunmaktadır.
HASAN PADİŞAH CAMİİ
Akkoyunlu devleti hükümdar Sultan Uzun Hasan tarafından yaptırılmıştır.
Uzun Hasan bir müddet Urfa'da kalmıştır. Hatta Urfa'da iken doğan oğluna
HALİL adını vermiştir. Hasan Padişah camiini de 1470'lerde Urfa'da iken
Toktemur Camiine bitişik olarak yaptırmıştır.
Çok kubbeli camiler grubuna giren Hasan Padişah Camii kıble duvarı boyunca
sıralanmış tromplu üç büyük kubbe ile örtülü dikdörtgen bir plana
sahiptir. Son cemaat yeri önde payeler üzerinde oturan çapraz tonozlarla
örtülü sekiz gözlüdür. Doğu baştaki göz Toktemur Mescidi önüne
rastlamaktadır. Avlunun kuzeyinde yer alan minareA859 tarihinde Halil
Bey tarafından tamir ettirilmiştir. 1 960'larda avlu kemerli ihata
duvarı ile çevrilmiştir.
ULU CAMİ
Ulu Camideki mevcut kitabeler onarım devirlerine ait olup inşa tarihi
hakkında fikir vermemektedir. Nurettin Zengi tarafından tamir
ettirilerek bugünkü şeklini alan Halep Ulu Camii İle benzer bir plan
gösteren Urfa Ulu Caminin Zengiler zamanında arasında yaptırılmış
olabileceği tahmin edilmektedir. Urfa şehir merkezindeki en eski
camilerdendir.
EYYÜBİ MEDRESESİ
Ulu Caminin doğusuna bitişik olan Eyyübi Medresesinden günümüze sadece
Miladi 1191 tarihli kitabesi kalmıştır. Bu kitabe 800 yıllık olup Urfa'
da günümüze kalan çok önemli eserlerden biridir. Aynı yerde bugün
görülen tek eyvanlı medrese Eyyübiler devri
medresesinin üzerine1781 tarihinde Nakibzade Hacı İbrahim Efendi
tarafından yaptırılmıştır.
Medresenin güney duvarında 1781 tarihinde Firuz Bey tarafından
yaptırılan çeşme bulunmaktadır.
EYYÜB PEYGAMBER MAĞARASI VE KUYUSU
Sabır Peygamberi Hz. Eyyüb'un hastalık çektiği mağara ve kutsal suyunda
yıkanarak şifa bulduğu kuyu Urfa şehir merkezinin
Eyyüb Peygamber semtinde yer almaktadır. Eyyüb Peygamber bu mağarada 7
yıl şiddetli bir hastalık çekmiştir.
M.S. 460 yılında Piskopos Nona tarafından Eyyüb Peygamber kuyusunun
cüzzamlı hastaları iyileştirdiğinin keşfedilmesinin üzerine hastalar bu
kuyunun suyu ile yıkatılarak sağlıklarına kavuşmuşlardır.
Bu kuyunun batısında kayalardan oyulmuş ve Hamam diye anılan mekandan da
burada bir tedavi merkezi olduğu anlaşılmaktadır.
Hz. İsa'nın Urfa Kralına gönderdiği mucizevi mendili bir hırsız
tarafından çalınarak Eyyüb Peygamber kuyusuna atılmıştır. Bu olay 1145 yılında Urfa'yı alan
İslam komutanı İmadeddin Zengi'ye Süryani kilisesinin reisi Basil Bar
Şumana tarafından şu şekilde anlatılmıştır. "Urfa'yı ziyarete
gelenlerden birisi Hz. İsa'nın mendilini çalar ve cebine koyar. Kosmas
manastırında geceleyen ziyaretçinin cebindeki bu mendil karanlıkta ışık
ve nur saçmaya başlar. Yanmaktan korkan mendil hırsızı mendili Eyyüb Peygamber
kuyusuna atar. Kuyudan güneş misali bir ışık çıkar kuyunun içini dışını
aydınlatır. Böylece mendil bulunarak kuyudan çıkarılır ve manastırdaki
yerine iade edilir." Halk arasında bu olay Ulu Camideki kuyular için de
anlatılmaktadır

KARAKOYUN DERESİ
Urfa'nın kuzey batısından doğan şehir içerisinden geçerek
Harran ovasında Cüllap Irmağıyla birleşen Karakoyun deresi günümüzde kurumuş bir
durumdadır.
KARAKOYUN DERESİ KÖPRÜLERİ
Karakoyun Deresi üzerinde batıdan başlamak üzere doğuya doğru Hızmalı
Köprü Millet Köprüsü Su KemeriSamsat Köprüsü (Eski
Köprü) Hacı Kamil Köprüsü Beg Kapısı Köprüsü ve
Demir Köprü bulunmaktadır. Son iki köprü] 996' da dere ıslahı sırasında
DSİ tarafından yıktırılmıştır.
HIZMALI KÖPRÜ
Urfa' daki köprülerin en güzellerindendir. Halk arasında anlatıldığına
Karakoyunlu Türk Beyliği Hükümdarlarından birinin kızı Sakine Sultan
tarafından Hac yolculuğu sırasında yaptırılmıştır. Köprünün orta
ayağının doğu cephesinde Kitabede 1843 tarihinde tamir ettirildiği
yazılıdır. Sakine Sultan'ın ve çocuklarının mezarı dere üzerindeki su
kemerinin kuzeyindedir.
KARAKOYUN SU KEMERİ
Millet Köprüsü ile Samsat Köprüsü arasındadır. Bizans İmparatoru
Jüstinyen tarafından 525 senesinde yaptırıldığı tahmin edilmektedir.
ŞEHİR SURLARI VE KAPILAR
Urfa'nın etrafını çevreleyen surların günümüzden 50 yıl öncesine kadar
tamamı ayakta idi. Uıfa şehir surlarından Harran Kapısı ve Bey Kapısı
yer yer duvar ve burç kalıntıları günümüze kadar ulaşabilmiştir. M.S. 6.
yüzyıla ait kaynaklarda geçen Uıfa Surlarının esas inşa tarihi
bilinmemektedir.
Çeşitli kaynaklardan şehir surlarının batıda; Su Kapısı Batı Kapısı Kuzey batıda; Samsat
Kapısı Saray Kapısı doğuda; Beg Kapısı ve
güneyde; Harran Kapısı olmak üzere yedi büyük kapısını bulunduğu
anlaşılmaktadır.

YOL GÖSTEREN ÇEŞMESİ
Şehir Merkezinde ipekyolu ile Diyarbakır yolu kavşağındaki park
içerisindedir. I. Dünya Savaş'ında Çanakkale'de savaşan Urfalı
askerlerin hatırasına 1917 yılında yaptırılmıştır.
Abidenin Üzerinde Kafkas yolu Ankara yolu Bağdat demiryolu ve şehir
merkezine giden Mustafa Kemal Paşa caddesini gösteren kelimeler
bulunmaktadır. Abidenin alt kısmı dört cepheden çeşme olarak
kullanılmaktadır.

HARB-I UMUMİ ŞEHİTLERİ ABİDESİ
Şehir merkezinde Hükümet konağı önündeki
kavşaktadır. l. Dünya Savaşının bütün cephelerinde savaşa katılan
Urfa'lı şehit ve gazilerin hatıralarına 1917 yılında yaptırılmıştır.
URFA EVLERI
Urfa evlerinin gelişiminde ikliminin kalker taşının İslami inanışların Uıfa aile hayatının yaşamının tamamını evinde
geçiren kadına onun sıkılmayacağı geniş ve ferah bir ortam yaratma
düşüncesinin ve sosyal geleneklerin büyük ölçüde etkisi vardır.
Urfa'nın sıcak iklime sahip olması evlerin avlulu kışlıklı ve yazlıklı eyvanlı odaların kalın duvarlı ve
tonoz örtülü toprak damlı yapıhnasında etken olmuştur.
Çevredeki dağlardan kesilen taşların işlemeye elverişli olması mimaride hakim malzeme
olarak taşın kullanılmasına neden olmuştur. Yüzlerce yıldan beri
işletilen antik taş ocakları bulunmaktadır.
Müslümanlığın topluma getirdiği aile mahremiyetinin gereği olarak Urfa
evleri haremlik ve selamlık olmak üzere iki bölümlü inşa edilmişlerdir.
Selamlık bölümünde küçük bir avlu bir veya iki oda eyvan konukların hayvanlarının
barınacağı büyük bir ahır "Develik" ve tuvalet bulunur.
Haremlik bölümü ise oldukça zengin planlanmıştır. Genellikle haremlik
avlusunun kuzey tarafında cephesi güneye bakan ve
kış aylarında güneş alan kışlık eyvan ve iki yanında "Kışlık" denilen
birer oda avlunun güney tarafında
ise bunun simetrisi durumunda cephesi kuzeye bakan ve yaz aylarında
güneş almayan yazlık eyvan ve iki yanında "Yazlık" odalar bulunur.
Avluyu çevreleyen mekanlar arasında "Zerzembe" (Kiler) "tandırIık" (mutfak) ve
hamam gibi bölümler bulunur. Hamamları kumalı kubbeli şadırvanı olan sıcaklık
ve soğukluk bölümlü külhanlı olanları da
vardır.
.~
Eyvanlara verilen önem Urfa evlerinde odalar
dahil hiçbir köşeye verilmemiştir. Bazı eyvanlara şadırvanlar
yapılmıştır. Eyvanların cephe duvarlarında havalandırma bacası açılmış bu bacalar dam üzerinde
rüzgarlıkla da nihayetleşmiştir. Bu taşlara çarpan kuzey ve batı
rüzgarlarının bacadan eyvana inerek serinlik vermesi sağlanmıştır.
Yılın büyük bir bölümünün sıcak geçtiği Urfa' da ev halkı tarafından
kullanılan gün boyunca serin bir mekan olarak kullanılan eyvanlar aynı zamanda ev planının
asıl belirleyici öğesi durumundadır. Eyvanın sayısı ve yeri dikkate
alınarak Urfa evleri; eyvansız tek eyvanlı iki eyvanlı üç eyvanlı dört eyvanlı plan
tiplerine ayrılmaktadır.
Geleneksel Urfa evlerinde "hayat" denilen avlunun nemli bir yeri vardır.
Düzgün kesme taş döşeli yat'ın ortasında mermer bir havuz kuyu "curun" de yalak içerisinde incir dut nar portakal kebbat (bir çeşit
turunçgil) annep zakkum asma gibi ağaçlardan biri
veya birkaçının yer aldığı çiçeklik bulunur. ÇiçekIik aynı zamanda çöpe
atılması günah olan sofradaki ekmek kırıntılarının silkelendiği yerdir.
Avluyu çevreleyen duvarların dama yakın kısımlarında dikdörtgen nişler
şeklinde yapılan kuş evlerinde yaşayan kuşlak çiçeklikteki bu ekmek
kırıntılarıyla beslenirler.
Bu evlerden görülebilecekler şunlardır:

DEVLET GÜZEL SANATLAR GALERİSİ
Kara meydan semtindedir. Postahanenin güneyine bitişik olup geleneksel
Urfa evlerinin birçok özelliğini üzerinde toplamaktadır. 1888 yılında
inşa edilen bu tarihi ev Kültür Bakanlığınca restore edilerek "Devlet
Güzel Sanatlar Galerisi" haline getirilmiştir.
ŞANLIURFA VALİLİGİ KONUK EVİ
Hacı Mustafa Hacı Hacıkamil Evi
Ôzel idare tarafından restore edilen bu Urfa Evi halen yataklı bir tesis
olarak ziyaretçilere hizmet vermektedir. Valilik Konukevi diye
meşhurdur.

ŞURKA VALİLİĞİ .KÜLTÜR EVİ
Üç adet Urfa Evi'nin birleştirilmesi ve restore edilmesi ile gençlere
yönelik bir kültür ve sanat merkezi haline getirilmiştir. Her zaman
görülebilir.
SAKIB'IN KÖŞKÜ VE HALEPLİ BAHÇESİ
Halil-ür Rahman Gölünün batısındaki HalepIi Bahçesi içerisindedir. Bu
tarihi köşk 1845 yılında yaptırılmıştır. Şehir imar planında Fuar Alanı
olarak belirtilen bahçeyle beraber Belediye tarafından satın alınmıştır.
Bu kitabın yazarının gayretleriyle Urfa Belediyesi tarafından 1985
yılında restore edilmiştir. Bu köşk "11 Nisan Fuar Müdürlüğü" olarak
kullanılmaktadır. Köşkün soğukluk ılıklık ve sıcaklık
bölümlerinden meydana gelmiş hamamı ilgi çekicidir. Hacı Mustafa
Hacıkamil Konağı olarak da bilinmektedir.

GÜMRÜK HANI
Osmanlı Padişahı Kanuni Sultan Süleyman zamanında 1562 yılında Behram
Paşa tarafından
yaptınImiştIr. Avlusun dan Halil-ür Rahman suyu geçmektedir. İki katlı
bu hanın üst katındaki odalarda terziler çalışmakta avlusunda çayhaneIer
bulunmaktadır
BEDESTEN (KAPALI ÇARŞI)
Gümrük Hanın güneyine bitişik bir çarşıdır. Bu çarşıda
mahalli kadın ve erkek giysileri yaşmak puşu gibi baş
örtüleri satılmaktadır.
SİPAHİ PAZARI
Bedestenin batısına bitişik kapalı bir çarşıdır. Bu çarşıda halı kiIim keçe gibi yaygılar ile
Kürk ve Heybe gibi el sanatları ürünleri satılmaktadır.
HAMAMLAR
Urfa'da Osmanlı döneminden kalma 8 hamam bulunmaktadır. Bunlar; Cıncıklı Vezir Şaban Velibey Eski Arasa Serçe ve Sultan
hamamlarıdır. Eski Arasa hamamı hariç diğer hamamlar sabah saat 4.00 -
10.00 saatleri arasında erkeklere öğleden sonra 12.00- 8.00
saatleri arasında kadınlara hizmet vermektedirler.
Haşimiyemeydanı - Halil-ür Rahman Gölü yolu üzerindeki Eski Arasa hamamı
kullanılmadığın
dan boş durumdadır. Yıkılıp kaybolmak üzeredir. Diğer hamamlar
içerisinde en görülmeye değer olanı UcuzIuk Pazarı mevkiinde Sultan
Hamamıdır. Bu hamamın doğusuna bitişik olarak ayrıca Keçeciler Hamamı
bulunmaktadır. Keçeciler Hamamında 'keçe ustaları tarafından keçe
pişirme işi yapılmaktadır.

HANLAR
Urfa'da Osmanlı döneminden kalma çok sayıdaki hanın en güzel örnekleri
Gümrük Hanı Hacı Kamil Hanı Mençek Hanı Topçu Hanı Millet Hanı ve Barutçu
Hanlarıdır.
KÜRKÇÜLÜK- KEÇECİLİK
Kuzu derisinden yapılan kürkler ve yelekler Kürkçü Pazarında imal
edilerek satılmaktadır.
Keçe halı ve kilim gibi
yere serilen bir yaygı türüdür. Keçe beyaz ve mor (koyu kahve) renkte
koyun yünlerinden yapılmaktadır. Çeşitli renklerde boyanmış yünden
desenlerle süslenmektedir. Urfa'nın en eski el sanatlarındandır. Keçeci
Pazarında ve Keçeciler Hanında yapılmaktadır. Buralarda yapılan ham
keçeler daha sonra Keçeci
Hamamı'na götürülerek göğüsle dövülmek
suretiyle pişirilmekte ve son şeklini almaktadır.
BAKIRCILIK
Eskiden mutfak gereçleri bakırdan idi. Bu sanat dalı günümüzde kahve
cezvesi tepsi mangal sürahi gibi
turistik eşyalara yönelmiştir.
Bakırcılık sanatı Hüseyniye çarşılarında Kazancı Pazarında ve Eski
Arasa Hamamı yakınındaki sobacı pazarında sürdürülmektedir.
KUYUMCULUK
Yüzük bilezik gerdanlık ve küpe gibi
altın ve gümüş takıların imal edildiği kuyumculuk sanatı Urfa' da çok
eski bir tarihi geçmişe sahiptir.
Bu sanatla ilgili ürünler Yıldız Meydam civarındaki ve Pamukçu
Pazarındaki kuyumcu dükkanlarından satın alınabilir.
DOKUMACILIK
Cülha" denilen dokuma tezgahlarında dokunan "Yamşah" ve "Puşu"
denilen baş örtüleri dokumacılık sanatının Urfa' daki en yaygın
ürünleridir. Bu ürünler Gümrük Hanı yakınındaki Bedestende (Kapalı
Çarşı) satılmaktadır.
TAŞÇILIK
Urfa çevresindeki dağlardan özel bir taş çıkar. Şehrin eski tüm yapıları
bu taşlarla yapılmıştır. Süslemeye uygun kolay işlenen bir taştır. Bu
yüzden taşçılık gelişmiş ve yaygın bir sanattır.

URFA MÜZESİ
Müzenin giriş katındaki ilk salonda Asur Babil ve Hitit çağlarına
ait taş eserler sergilenmektedir. Bu eserler arasında Harran'da bulunan ve
Babil Kralı Nabonid dönemine tarihlenen ve üzerinde Nemrut'un ay güneş ve yıldız
tanrılarına dua edişini gösteren stel ilgi çekicidir.
Müzenin ikinci ve üçüncü salonlarında Neolitik Çağ'a ait (M.Ö.
7250-5500) çakmak taşından kesici ve delici aletler taş idoller kaplar; Kalkolitik çağa
ait (M.Ö.5500-3200) pişmiş topraktan yapılmış boyalı ve boyasız
seramikler mühürler pithoslar kolyeler; Eski tunç
çağına ait (M.Ö.3200-1800) mühür baskılı küp parçaları silindir ve damga
mühürleri figürinli kap parçakaları pişmiş topraktan yapılmış
hayvan figürleri madeni eşyalar takılar idoller gibi eserler
sergilenmektedir.
Müzenin üst katında yer alan etnoğrafik eserler seksiyonunda; yöreye ait
giysiler gümüş ve bronz
takılarından örnekler Urfa evlerinden
getirilmiş süslemeli ahşap kapı ve pencere sanatları hat eserleri el yazması Kur-an 'ı
Kerim'ler ve cam eşyalar sergilenmektedir. Ayrıca Müze bahçesinde Roma
ve Bizans devrine ait mozaikler ile çeşitli dönemle ait taş eserler
sergilenmektedir.